Αιμοδοσία: Πως μπορείτε να δώσετε αίμα

Η φράση «Η προσφορά αίματος είναι προσφορά ζωής» δεν είναι καθόλου τυχαία. Όλοι μας πιθανόν να γνωρίζουμε κάποιο άτομο που να χρειάστηκε επειγόντος αίμα για κάποια χειρουργική επέμβαση, ίσως κάποιον με σοβαρή αιματολογική πάθηση που να χρειάζεται συχνά μεταγγίσεις ή πιθανόν και οι ίδιοι να έχουμε βρεθεί ή να βρεθούμε κάποια στιγμή στη ζωή μας στην ανάγκη για αίμα. Γνωρίζετε όμως ποιο είναι το πρόβλημα στο παραπάνω;

Παρά την πρόοδο της ιατρικής επιστήμης, μέχρι σήμερα ΔΕΝ έχουμε καταφέρει να παρασκευάσουμε αίμα με τεχνητό τρόπο. Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Σημαίνει ότι η ΜΟΝΑΔΙΚΗ πηγή αίματος είναι η εθελοντική αιμοδοσία. Στην ουσία δηλαδή το αίμα ενός εθελοντή αιμοδότη μπορεί να κάνει τη διαφορά μεταξύ ζωής και θανάτου.

Η εθελοντική αιμοδοσία στην Ελλάδα

Η πρώτη μετάγγιση στην Ελλάδα γίνεται στην Αθήνα μεταξύ 1916-1919. Από το 1939 ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός επωμίζεται το βάρος της αιμοδοσίας σε όλη τη χώρα χάρη στους αμειβόμενους αιμοδότες. Το 1951 ξεκινάει δοκιμαστικά η πρώτη τράπεζα αίματος ενώ ένα μόλις χρόνο αργότερα ιδρύεται η Εθνική Υπηρεσία Αιμοδοσίας. Το 1979 κλείνει και η τελευταία ιδιωτική τράπεζα αίματος και από τότε η αιμοδοσία είναι αποκλειστικά εθελοντική και αφιλοκερδής διαδικασία.

Τα τελευταία χρόνια σε όλες τις υπηρεσίες αιμοδοσίας της χώρας μας  συλλέγονται περίπου 600.000 μονάδες. Το νούμερο αυτό όμως είναι αρκετά χαμηλό σε σχέση με τις πραγματικές ανάγκες της χώρας. Μάλιστα σε σχετική έρευνα αποδείχτηκε πως το 40% περίπου του πληθυσμού μας αναφέρει ότι δεν δίνει αίμα καθώς είτε δεν γνωρίζει την ανάγκη ή γενικότερα την διαδικασία. Για το λόγο αυτό η Ελλάδα σήμερα έχει από τα χαμηλότερα ποσοστά στην εθελοντική αιμοδοσία, σε σύγκριση πάντα με τις υπόλοιπες αναπτυγμένες χώρες.

Για το λόγω αυτό, παρακάτω μπορείτε να ενημερωθείτε για την εθελοντική αιμοδοσία για να μπορείτε και εσείς να στηρίξετε σωστά όλους όσους το έχουν ανάγκη.

Πως καθορίζεται η συμβατότητα αίματος;

Το αίμα είναι ένα αρκετά πολύπλοκο μείγμα υγρών, διαλυτών ουσιών και κυττάρων, χωρίς το οποίο ένα σώμα δεν μπορεί να λειτουργήσει. Στο σύνολό του (ονομάζεται ‘ολικό αίμα’) αποτελείται από τέσσερα βασικά συστατικά: ερυθρά αιμοσφαίρια, λευκά αιμοσφαίρια, πλάσμα και αιμοπετάλια, με το κάθε ένα από αυτά να επιτελεί διαφορετική λειτουργία.

• Τα ερυθρά αιμοσφαίρια μεταφέρουν οξυγόνο και διοξείδιο του άνθρακα μεταξύ των ιστών του σώματος και των πνευμόνων.
• Τα λευκά αιμοσφαίρια αποτελούν τους “στρατιώτες” του οργανισμού. Υπεύθυνοι για την άμυνα επιτίθενται και σκοτώνουν μικρόβια, ιούς και άλλους εισβολείς.
• Το πλάσμα, είναι το υγρό συστατικό του αίματος. Αντιπροσωπεύει σχεδόν το μισό μίας μονάδας ολικού αίματος. Το πλάσμα περιέχει θρεπτικά συστατικά και πρωτεΐνες και χρησιμοποιείται κυρίως για τις δυνατότητες συμμετοχής στην πήξη του αίματος, στην αντικατάσταση όγκου (σε περίπτωση μεγάλης απώλειας) και για την παραγωγή λευκωματίνης.
• Τα αιμοπετάλια χρησιμεύουν για την πήξη του αίματος.

Ο μέσος ενήλικας διαθέτει μεταξύ 4-5 λίτρων αίματος (σχεδόν δέκα μονάδες).  Μία μονάδα αίματος (σαν αυτή που δίνουμε σε μία απλή εθελοντική αιμοδοσία) έχει όγκο 450 ml. (λίγο λιγότερο από ένα μπουκαλάκι νερό). Το προσφερόμενο αίμα διαχωρίζεται σε διάφορα προϊόντα βασιζόμενα σε αυτές τις διαφορετικές λειτουργίες, που σημαίνει ότι κάθε ασθενής θα πάρει μόνο το συγκεκριμένο συστατικό το οποίο χρειάζεται.

Που μπορώ να προσφέρω αίμα;

Οι επιλογές για όποιον αποφάσισε να πάρει μέρος σε εθελοντική αιμοδοσία είναι αρκετές. Αίμα μπορεί κανείς να προσφέρει σε οποιοδήποτε νοσοκομείο του Ε.Σ.Υ που διαθέτει τμήμα  αιμοδοσίας, σε κινητά συνεργεία που διοργανώνουν αιμοληψίες ακόμα και σε χώρους εργασίας και σε τράπεζες αίματος και τμήματα αιμοδοσίας στην Ελλάδα που συνεργάζονται υπό τον συντονισμό του Εθνικού Κέντρου Αιμοδοσίας (213 214 6700). Για όποιον επιθυμεί να δώσει αίμα για κάποιον συγκεκριμένο ασθενή που νοσηλεύεται , είναι προτιμότερο να απευθυνθεί στην αιμοδοσία που συνεργάζεται με το συγκεκριμένο νοσοκομείο.

Μπορώ και εγώ να δώσω αίμα;

Το να δώσεις αίμα είναι μια πολύ όμορφη και ανιδιοτελής πράξη, όμως κάθε εθελοντής πρέπει να πληροί κάποιες προϋποθέσεις ώστε να είναι σε θέση να δωρίσει το αίμα του. Για να μπορεί κάποιος να πάρει μέρος σε εθελοντική αιμοδοσία θα πρέπει:

• Να είναι σε ηλικία μεταξύ 18 και 65 ετών. Σε ειδικές μόνο περιπτώσεις, και εφόσον ο ιατρός της αιμοδοσίας το επιτρέπει, μπορείτε να δώσετε αίμα ακόμα και αν δεν ανήκετε σε αυτό το ηλικιακό γκρουπ.
• Να έχει βάρος σώματος πάνω από 50kg. Για τα άτομα κάτω των 50 kg μπορεί να μην είναι ασφαλές να προσφέρουν αίμα (πρόκληση αναιμίας).
• Να είναι υγιείς. Το αίμα από έναν άρρωστο άνθρωπο ή κάποιον που παίρνει φάρμακα μπορεί να έχει αρνητικές συνέπεις για αυτόν που θα το πάρει.
• Να κάνει ‘καλή’ ζωή. Για την εθελοντική αιμοδοσία οι συμπεριφορές που θεωρούνται υψηλού κινδύνου είναι: η λήψη ουσιών, πολλαπλοί ερωτικοί σύντροφοι, τατουάζ ή piercings που έγιναν τους τελευταίους 6 μήνες.
• Να είναι αποφασισμένος να προσφέρει βοήθεια στους άλλους. Τόσο απλά!

Η ασφάλεια του αιμοδότη είναι εξίσου σημαντική με των ασθενών που έχουν ανάγκη από μετάγγιση. Εάν για τον οποιοδήποτε λόγο εκείνη τη μέρα ο δότης αισθανθεί κούραση, αδιαθεσία, δεν έχει κοιμηθεί αρκετά ή εάν γενικότερα κάνει κάποιο επικίνδυνο επάγγελμα  ή ασχολείται με τον πρωταθλητισμό, το σωστό είναι να μην προβεί στην δωρεά αίματος είτε εκείνη τη μέρα είτε γενικότερα.

Ποια είναι η διαδικασία της εθελοντικής αιμοδοσίας;

1) Πριν:

Εφόσον πληρείτε τα κριτήρια για να γίνετε εθελοντής αιμοδότης, την ημέρα της λήψης αίματος θα πρέπει να είστε ιδιαίτερα προσεκτικοί. Χαρίστε στον εαυτό σας έναν καλό ύπνο την προηγούμενη μέρα που θα σας προσφέρει δυνάμεις και ενέργεια. Πριν πάτε να δώσετε αίμα, φροντίστε να έχετε φάει 3-4 ώρες πιο πριν και μην παραμελείτε να πίνετε πολλά υγρά (νερά, φυσικούς χυμούς κλπ.).

2) Κατά τη διάρκεια:

• Στην αίθουσα αναμονής συμπληρώνουμε το ερωτηματολόγιο του αιμοδότη. Αυτή η διαδικασία γίνεται κάθε φορά που δίνουμε αίμα για τη δική μας ασφάλεια.
• Γίνεται έλεγχος της αιμοσφαιρίνης (με ένα μικρό τσίμπημα στο δάκτυλο).
• Μέτρηση της αρτηριακής πίεσης και των σφίξεων. Στο σημείο αυτό μπορεί να γίνουν ερωτήσεις που αφορούν το ιατρικό ιστορικό μας και εάν όλα είναι καλά, περνάμε στην αίθουσα αιμοληψιών.
• Στην διάρκεια της αιμοδοσίας ξαπλώνουμε στις ειδικές αναπαυτικές καρέκλες και θα χαλαρώνουμε για 10 λεπτά. Σε αυτόν τον χρόνο λαμβάνεται περίπου 450 ml αίμα.

3) Μετά:

Μετά το τέλος της αιμοδοσίας συνήθως μας προσφέρεται κάτι φαγώσιμο (φρυγανιά, τυράκια και πορτοκαλάδα) για να υπάρχει η ασφάλεια ότι ο αιμοδότης αισθάνεται καλά. Παρόλα αυτά όμως έχουμε στο νου μας κάποια πράγματα για εκείνη τη μέρα:

• Να χαλαρώσουμε και να πιούμε αρκετά υγρά που θα βοηθήσουν να αντικατασταθεί ο όγκος αίματος που χάθηκε. Προσοχή! Αποφεύγουμε την κατανάλωση αλκοόλ.
• Προσέχουμε τον επίδεσμο στο χέρι που έγινε η λήψη. Εάν ματώσει, σηκώουμε το χέρι ψηλά και πιέζουμε με δύναμη μέχρι να σταματήσει το αίμα.
• Αποφεύγουμε να σηκώσουμε βαριά αντικείμενα με το χέρι που δώσαμε αίμα την ημέρα της αιμοδοσίας. Και γενικότερα δεν κανουμε βαρια σωματική άσκηση ή αθλητική προπόνηση.
• Σε περίπτωση που αισθανθούμε αδυναμία ή ζάλη, ξαπλώνουμε ανάσκελα και σηκώνουμε ψηλά τα πόδια.

Το σώμα μας έχει την ικανότητα να αναπληρώσει το αίμα που δώσαμε σχετικά άμεσα. Συγκεκριμένα ο οργανισμός μας εντός 24ώρου θα αντικαταστήσει το πλάσμα που χάσαμε, σε 3-4 μέρες θα αποκατασταθούν τα ερυθρά αιμοσφαίρια και μέσα σε 6-8 εβδομάδες θα σταθεροποιηθεί και ο σίδηρος.

Τι γίνεται με το αίμα που θα δώσω;

Για να διασφαλιστεί η επεξεργασία και παρασκευή όσο το δυνατόν περισσότερων προϊόντων αίματος (συμπυκνωμένα ερυθρά, πρόσφατο κατεψυγμένο πλάσμα και αιμοπετάλια), το συντομότερο δυνατό, μετά το τέλος της αιμοδοσίας, όλες οι μονάδες αίματος μεταφέρονται στα εργαστήρια για έλεγχο και επεξεργασία. Φυσικά, ανάλογα τις ανάγκες μπορεί να υποστούν και περαιτέρω επεξεργασία

Ορολογικός έλεγχος διαλογής, μοριακός έλεγχος και ομάδες αίματος: Από κάθε αιμοδότη μαζί με την μονάδα αίματος συλλέγονται και τρία δείγματα, τα οποία πηγαίνουν στα αντίστοιχα εργαστήρια. Ένα δείγμα προορίζεται για τον έλεγχο όπου ελέγχονται για HIV, Ηπατίτιδα Β και C, HTLV και Σύφιλη. Ένα άλλο δείγμα αποστέλλεται στα κεντρικά εργαστήρια για τον μοριακό έλεγχο της Ηπατίτιδας Β και C και για τον ιό HIV, ενώ το τρίτο δείγμα προορίζεται για τον έλεγχο της ομάδας αίματος.

Σήμανση και αποθήκευση: Μετά το τέλος των ελέγχων στις  μονάδες αίματος τοποθετούνται ειδικές ετικέτες που αναγράφουν τα αποτελέσματα των ελέγχων και την ομάδα αίματος (η διαδικασία αυτή ονομάζεται σήμανση) καθώς και το όριο λήξης (ένας μήνας). Στη συνέχεια οι μονάδες τοποθετούνται στα ειδικά ψυγεία έτοιμες πλέον να διατεθούν σε όποιον τις έχει ανάγκη. Οι συνθήκες αποθήκευσης διαφέρουν ανάλογα με το προϊόν.

Τι είναι η Αυτόλογη προκατάθεση;

Σε περιπτώσεις που έχουμε οι ίδιοι ανάγκη από αίμα, υπάρχει ένας τρόπος να τον εξασφαλίσουμε οι ίδιοι στον εαυτό μας εάν έχουμε προγραμματισμένο χειρουργείο. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται Αυτόλογη προκατάθεση – μετάγγιση. Στην ουσία προσφέρεις το δικό σου αίμα προκειμένου να το μεταγγιστείς σε άμεσο χρονικό διάστημα (σε περίπου 1 μήνα).

Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα της αυτόλογης είναι ότι θα μεταγγιστείς με το δικό σου αίμα κι αυτό θα είναι διαθέσιμο όταν θα το χρειαστείς. Επίσης δεν υπάρχει ο κίνδυνος ανεπιθύμητων παρενεργειών λόγω ασυμβατότητας ή πιθανότητα μετάδοσης λοιμώξεων.

Από την άλλη πλευρά, η όλη διαδικασία είναι σχετικά χρονοβόρα ή λόγω των ειδικών διαδικασιών, συλλογής και αποθήκευσης, που πρέπει να τηρούνται ή και ανέφικτη λόγω των υποκείμενω προβληματων υγείας. Επιπλέον το αίμα σου μπορεί να λήξει εάν για κάποιο λόγο αναβληθεί το χειρουργείο σου. Επιπλέον εάν κατά τη διάρκεια του χειρουργείου σου αιμορραγήσεις και χρειαστείς περισσότερο αίμα τότε ο χειρούργος θα αναγκαστεί να χρησιμοποιήσει και άλλο αίμα, εκτός από το δικό σου. Το αίμα που προέρχεται από αυτόλογη προκατάθεση δεν μπορεί να ενταχτεί στο απόθεμα αιμάτων της αιμοδοσίας, εάν εσύ δεν το χρειαστείς. Αυτό μπορεί να συμβεί μόνο εάν ο δότης ήταν προηγουμένως εθελοντής αιμοδότης και πληρούσε τα κριτήρια αιμοδοσίας. Ακόμη και εάν ο θεράπων ιατρός συστήνει την αυτόλογη, η αιμοδοσία διατηρεί το δικαίωμα να μην δεχθεί να την πραγματοποιήσει εάν πιστεύει ότι δεν πληρούνται οι κατάλληλες προϋποθέσεις.

Η προσφορά αίματος είναι προσφορά ζωής!

Η σημαντικότητα της εθελοντικής αιμοδοσίας είναι αδιαπραγμάτευτη και η σημασία της πρέπει να κατανοηθεί από πληθώρα πληθυσμού ώστε όλοι (εφόσον πληρούμε τις προϋποθέσεις) να μπορούμε τόσο να στηρίξουμε όσους έχουν ανάγκη αλλά και να νιώσουμε ασφαλείς σε δική μας δύσκολη στιγμή.

Να θυμάστε!!! Η συλλογή αίματος είναι μια συνεχής και ατέρμονη διαδικασία ώστε να εξασφαλιστεί η επάρκεια της τράπεζας αίματος σε όλες τις ομάδες αίματος και να μπορούν να σωθούν άνθρωποι.

Για περισσότερες πληροφορίες για την εθελοντική αιμοδοσία και τα οφέλη της επικοινωνήστε με τους γενικούς γιατρούς του Νοσοκόμα Στο Σπίτι στο 11311 ή επισκεφθείτε μας στα κεντρικά μας εντός της ΔΕΘ.