Εν έτη 2018, στην προοδευτική κατά τα υπόλοιπα περίοδο που διανύουμε, θα έλεγε κανείς πως το θέμα της ψυχικής υγείας θα ήταν άκρως διαδεδομένο και αποδεκτό προς συζήτηση. Σε αντίθεση με την κοινή λογική όμως, η πραγματικότητα αποδεικνύεται αρκετά συντηρητική με πινελιές οπισθοδρομικότητας και συντηρητισμού. Η κοινή γνώμη συνεχίζει να περιλούζεται με αυταπάτες επιλέγοντας να αντιμετωπίζει το θέμα ως ταμπού ή σε πολλές περιπτώσεις ως ανύπαρκτο ενώ τα άτομα με ψυχικές διαταραχές στιγματίζονται από την κοινωνία αντιμετωπίζοντας συνεχείς διακρίσεις.

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας που πέρασε (10 Οκτωβρίου) και τη γενικότερη ελλιπή ενημέρωση γύρω από την ψυχική υγεία, αναλύσαμε και σας παρουσιάζουμε παρακάτω τα 10 κύρια θέματα που έχουν τεθεί κατά καιρούς στους γενικούς-οικογενειακούς γιατρούς του Νοσοκόμα Στο Σπίτι.

1. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της ψυχικής υγείας;

Σύμφωνα με μελέτες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ.) για το 2016 περίπου 1 στους 6 έχει διαγνωστεί με κάποιου είδους ψυχική ασθένεια. Πρακτικά δηλαδή το 15-20% του παγκόσμιου πληθυσμού ή αλλιώς πάνω από ένα δισεκατομμύριο ανθρώπων έχει διαγνωστεί με τουλάχιστον μία ψυχική διαταραχή. Παράδοξο είναι λοιπόν που μια τόσο διαδεδομένη κατηγορία παθήσεων δεν διαθέτει επίσημο  ορισμό. Για την καλύτερη κατανόησή του όμως θα χρησιμοποιήσουμε τον ορισμό του Π.Ο.Υ. που ορίζει την ψυχική υγεία ως μια κατάσταση πλήρους σωματικής, νοητικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι απλώς την απουσία νόσου ή αναπηρίας. Συνδυάζει δηλαδή την έλλειψη οποιασδήποτε σωματικής ή ψυχικής νόσου με την αίσθηση ευημερίας σε γνωστικό και συναισθηματικό επίπεδο.

2. Ποιες είναι πιο ευπαθείς ομάδες;

Με ένα μεγάλο ποσοστό των πασχόντων, σε παγκόσμιο επίπεδο, να μην έχει υποβληθεί σε σωστή εξέταση για την ψυχική τους υγεία και κατά συνέπεια στην κατάλληλη θεραπεία, καθιστά το θέμα δύσκολα κατανοητό και πιθανόν υποτιμημένο σε σχέση με την πραγματική του διάσταση. Παρότι οι ψυχικές παθήσεις αφορούν γενικότερα όλες τις ηλικιακές ομάδες, τα στατιστικά στοιχεία που έχουμε  στη διάθεσή μας προδίδουν μάλλον μια εντονότερη τάση σε κάποιες ηλικίες. Συγκεκριμένα οι πιο ευαίσθητες στη νόσο ομάδες βρίσκονται στη νεαρή ενήλικο ζωή τους αλλά και στην τρίτη ηλικία όπου η τάση αυτή παρατηρείται συχνά λόγω των ανατομικών αλλοιώσεων – εκφυλίσεων στη δομή του εγκεφάλου, τη κακή αιμάτωση, τη γήρας, αλλά και γενικότερα το ψυχολογικό επίπεδο.

Σε ότι αφορά το φύλο δε, φαίνεται πως πιο ευάλωτος στις ψυχικές παθήσεις είναι ο γυναικείος πληθυσμός και ιδιαίτερα ηλικίας 16-24 όπου έχουν σχεδόν τριπλάσιες πιθανότητες να παρουσιάσουν κάποια ψυχική πάθηση σε σχέση με το αντίθετο φύλο.

3. Παράγοντες που επηρεάζουν την ψυχική υγεία

Η πολυπλοκότητα της γενικότερης ύπαρξής μας καθιστά σύνθετη και την ψυχική μας υγεία η οποία όπως φαίνεται επηρεάζεται από ένα πλούσιο φάσμα παραγόντων. Όπως σε πολλές άλλες παθήσεις έτσι και στην ψυχική μας υγεία η κληρονομική επιβάρυνση παίζει σημαντικό ρόλο χωρίς αυτό φυσικά να σημαίνει πως τα γονίδια είναι οι μόνοι καθοριστικοί παράγοντες.

Σύμφωνα με μελέτες αυτό που πυροδοτεί επιπλέον την εμφάνιση της νόσου είναι οι συνθήκες του περιβάλλοντος που είναι ικανές είτε να βελτιώσουν είτε να επιδεινώσουν την ψυχική μας κατάσταση. Επιπλέον οι πολιτιστικές διαφορές, οι υποκειμενικές εκτιμήσεις, τα επαγγελματικά ζητήματα, οι διαπροσωπικές προστριβές, ο τρόπος ζωής, ο τρόπος αντίληψης των πράγματών αλλά και γενικότερα οι εμπειρίες που αποκτάμε κατά τη διάρκεια της ζωής μας έχουν τη δύναμη  να γείρουν τη ζυγαριά προς τη ‘λάθος’ μεριά.

4. Υπάρχει διαφορά με την ψυχική ασθένεια;

Για πολλούς η απουσία κάποιας διαγνωσμένης ψυχικής διαταραχής μεταφράζεται αυτόματα σαν ψυχική υγεία, στην πραγματικότητα όμως αυτός δεν είναι καθόλου αντιπροσωπευτικός δείκτης. Για την ακρίβεια, οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν ότι η ψυχική υγεία και ψυχική ασθένεια δεν είναι ακριβώς αντιφατικά όπως λανθασμένα επιλέγουμε να νομίζουμε, αλλά αυτοτελείς καταστάσεις της ψυχοσύνθεσης του κάθε ανθρώπου.

5. Ποιες είναι οι πιο κοινές ψυχικές παθήσεις;

Με τον  ίδιο τρόπο που το σώμα μας παρουσιάζει μια σειρά συμπτωμάτων για να μας ενημερώσει ότι κάτι πάει στραβά, έτσι και στις ψυχικές παθήσεις ο οργανισμός μας φέρνει στην επιφάνεια μια σειρά συμπεριφορών που παρεκκλίνουν από την ορθή και δίνουν την κατεύθυνση για να αποφασιστεί μια θεραπευτική αγωγή (φαρμακευτική ή μη). Οι πιο συνηθισμένες εξ αυτών είναι οι αγχώδεις εκδηλώσεις, οι φοβίες και η κατάθλιψη που μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε αυτοκτονία. Μάλιστα σύμφωνα με τα στατιστικά του 2015 στη χώρα μας καταγράφηκαν 5.4 περιπτώσεις αυτοκτονιών ανά 100.000 πληθυσμού αιτία των οποίων θεωρήθηκε η κατάθλιψη.

6. Πως καθορίζεται η σοβαρότητα της ψυχικής κατάστασης;

Ένας από τους κύριους παράγοντες που  καθορίζουν τη σοβαρότητα της ψυχικής κατάστασης είναι το επίπεδο που επηρεάζουν την κοινωνική μας λειτουργικότητα. Στην ουσία αυτό μεταφράζεται ως η ανικανότητα του ατόμου να λειτουργήσει και εργαστεί ομαλά σε μια κοινωνία και να ολοκληρώσει αυτόνομα ζητήματα της καθημερινότητάς του εξαιτίας της ψυχολογικής του πάθησης.

Το επίπεδο της πάθησης φυσικά επηρεάζεται και από το περιβάλλον στο οποίο ζούμε. Αναλόγως του άμεσου περιβάλλοντός μας κάποιες παθήσεις μπορεί να αποδειχτούν καθοριστικές για την κοινωνική μας λειτουργικότητα ενώ κάποιες άλλες όχι. Για παράδειγμα ένα άτομο με υψοφοβία σε ένα ρεαλιστικό σενάριο δεν θα μπορούσε να γίνει πιλότος. Το άτομο αυτό όμως δεν θα είχε να αντιμετωπίσει το ίδιο πρόβλημα όντας δικηγόρος ή ασκώντας οποιοδήποτε άλλο επάγγελμα ‘εδάφους’. Η ίδια ακριβώς προσέγγιση ισχύει και στις ψυχολογικές παθήσεις.

7. Πως μπορούμε να βοηθήσουμε άτομα με ψυχική ασθένεια;

Το να εντοπίσουμε έγκαιρα σημάδια μιας ψυχικής πάθησης σε κοντινό μας άνθρωπο, μπορεί να αποβεί καθοριστικό στην βελτίωση του. Σκεφτείτε ότι περίπου το 28% των ανθρώπων με ψυχικά θέματα καθυστερούν για περισσότερο από 1 χρόνο μέχρι να αποφασίσουν να τα μοιραστούν με κάποιον ενώ το 8,5% δεν το κάνει ποτέ. Έτσι, παρά την συναισθηματική και ψυχολογική φόρτιση που έχουν τα άτομα που καλούνται να στηρίξουν κάποιον με ψυχολογική διαταραχή πρέπει να προσπαθήσουν να προσφέρουν όσο το δυνατόν ασφαλέστερο και σταθερό περιβάλλον δίνοντας την ευκαιρία στον παθόντα να λειτουργήσει φυσιολογικά.

8. Συνδέεται ο ύπνος και η διατροφή με την ψυχολογία;

Ο ύπνος, ή ακόμα καλύτερα η έλλειψή του για μεγάλο χρονικό διάστημα, έχει τη δύναμη να προκαλέσει αρνητικές αλλαγές στη διάθεσή μας, εκνευρισμό, κόπωση και αίσθηση δυσαρέσκειας από τη ζωή γενικότερα. Η κακή ψυχική διάθεση όμως, μπορεί εύκολα να προέρχεται και από την διατροφή και συγκεκριμένα την ανεπάρκεια της βιταμίνης D και Β ιδιαίτερα σε συνδυασμό με ένα στρεσσογόνο περιβάλλον. Και οι δύο παράγοντες, ανεξάρτητα ή σε συνδυασμό, μπορούν να επιβαρύνουν αισθητά την ψυχική και συναισθηματική μας υγεία ειδικότερα όταν έχουμε ήδη την προδιάθεση για κάποια ψυχική πάθηση, το θετικό είναι όμως πως μπορούν εύκολα να διαγνωστούν από την έμπειρη ματιά ενός ειδικού ή στοχευμένες εξετάσεις.

9. Οι ειδικότητες που απευθυνόμαστε για θέματα ψυχικής υγείας

Οι παθήσεις που εντάσσονται στην ψυχική σφαίρα αποτελούν αντικείμενο του ψυχιάτρου του ψυχολόγου και του γενικού γιατρού. Ο καθένας ατομικά (αναλόγως πάντα της σοβαρότητας της πάθησης) ή σε συνεργασία  με άλλους ειδικούς – επαγγελματίες του χώρου της υγείας (πχ. νευρολόγο) θα διαγνώσει την εκάστοτε πάθηση, θα παραπέμψει για εξετάσεις, θα δώσει κάποια κατεύθυνση και γενικότερα θα προτείνει πιθανές λύσεις για τα ζητήματα ψυχικής υγείας του ασθενή.

10. Ο ρόλος του γενικού-οικογενειακού γιατρού στην ψυχική υγεία

Σε αντίθεση με άλλους, ο οικογενειακός γιατρός έχει την ευκαιρία να παρακολουθεί έναν ασθενή πολύ συχνά για πληθώρα προβλημάτων. Αυτό του δίνει το προτέρημα να αναγνωρίσει πιο εύκολα πιθανές μεταβολές στη συμπεριφορά, τη σκέψη, την έκφραση των ασθενών του ή να εκμαιεύσει από τον ασθενή να το μοιραστεί ο ίδιος λόγω της σχέσης εμπιστοσύνης που χτίζεται μεταξύ των δύο πλευρών. Παράλληλα σε περίπτωση που κάποιος ήδη έχει διαγνωστεί ψυχική πάθηση, ο γενικός-οικογενειακός γιατρός είναι δίπλα στον ασθενή και την οικογένειά του φροντίζοντας για την στήριξή τους και τη σωστή τήρηση της θεραπευτικής αγωγής.

Ενημερωθείτε περισσότερο για την ψυχική σας υγεία από τον γενικό-οικογενειακό γιατρό του Νοσοκόμα Στο Σπίτι καλώντας το 11311 ή με ραντεβού στα κεντρικά της εταιρείας εντός της ΔΕΘ.